Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Oś Saska z pałacem czy pawilonami? Kolejne podejście do rewitalizacji

Zdjęcia Pałacu Saskiego z lat 20., 30. i 40.
Zdjęcia Pałacu Saskiego z lat 20., 30. i 40. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Jak powinna wyglądać Oś Saska? Nad tym tematem debatuje się w Warszawie od wielu lat. Jeszcze 10 lat temu byliśmy o krok od tego, by odbudować wysadzony w 1944 r. Pałac Saski. Niedawno studenci architektury przedstawili swoje - dużo bardziej współczesne - projekty. Czy zwycięży wizja z Pałacem czy ścieżką rowerową i pawilonami, okaże się w przyszłości.

Czym właściwie jest Oś Saska? Umieśćmy ją najpierw w przestrzeni: ciągnie się wzdłuż osi wschód - zachód od Krakowskiego Przedmieścia do zbiegu ulic Chłodnej i Elektoralnej. Prace nad Osią Saską trwały ponad 35 lat - powstawała etapami od roku 1713 do 1748 r. Oś obejmuje symboliczne dla polskiej historii miejsca: wieś Wielka Wola, gdzie znajdowało się pole elekcyjne, oraz Kamion – miejsce, w którym wybrano pierwszego króla elekcyjnego, a także Augusta III Sasa, który dokończył oś. Centralną jej część stanowiły Plac Saski, Pałac Saski, Ogród Saski, Plac Żelaznej Bramy i Koszary Mirowskie.

Najważniejszym jej elementem był oczywiście nieistniejący już Pałac Saski, który znajdował się na terenie obecnego placu Piłsudskiego. Budynek po dwustu latach od wybudowania wysadzili w powietrze Niemcy po upadku powstania warszawskiego. Pałac został zburzony w dniach 27–29 grudnia 1944 r. Po II wojnie światowej podjęto kilka nieudanych prób odbudowy, odnowiono jedynie małą część dawnej kolumnady prowadzącej z placu do ogrodu, gdzie mieści się Grób Nieznanego Żołnierza.

Jedną z prób odtworzenia tego elementu jest projekt Saski360, interaktywna aplikacja multimedialna, która pokazuje, jak wyglądałby zburzony przed siedemdziesięciu laty Pałac Saski w krajobrazie dzisiejszej Warszawy. Wirtualna wersja zachodniej pierzei Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego została przygotowana w oparciu o unikatowe zdjęcia, wysokiej jakości ujęcia lotnicze i fotorealistyczne wizualizacje. Wizualizację tego, jak wyglądałby Pałac dziś możecie znaleźć w tym miejscu. O odbudowę gmachu, a wraz z nim zabudowań zachodniej pierzei Pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego: Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej, walczy też powstałe w 2012 roku stowarzyszenie Saski2018.

Zdjęcia Pałacu Saskiego z lat 20., 30. i 40.
Zdjęcia Pałacu Saskiego z lat 20., 30. i 40.Narodowe Archiwum Cyfrowe

Ostatnie jak dotąd podejście do faktycznego - a nie tylko wirtualnego - odtworzenia Pałacu Saskiego podjęto w 2006 r. W budżecie miasta zarezerwowano wtedy środki na odbudowę obiektu. Nie udało się, ponieważ podczas prac przygotowawczych zostały przeprowadzone prace archeologiczne, które odsłoniły zabytkowe fundamenty. Najlepiej zachowany fragment piwnic, nieopodal południowego skrzydła Pałacu Saskiego, wpisano do rejestru zabytków, co znacznie podniosło koszty inwestycji, z której koniec końców miasto się wycofało. Stowarzyszenie Saski2018 przekonuje jednak, że mitem jest, że Pałacu nie da się odbudować ze względu na zabytkowy status fundamentów. Według ich informacji zarówno archeolodzy, jak i osoby, które pracowały w urzędzie konserwatora zabytków nad wnioskiem o wpis piwnic do rejestru zabytków potwierdzają zgodnie, że część piwnic objęta ochroną konserwatorską nie koliduje z możliwością odbudowy Pałacu Saskiego ani z budową parkingu podziemnego pod bryłą Pałacu.

Mitem jest też to, że odbudowa jest niemożliwa ze względu na Grób Nieznanego Żołnierza, który znajduje się w miejscu, w którym miałby stanąć Pałac. Jak podkreśla stowarzyszenie Saski2018, Grób Nieznanego Żołnierza znajdował się przed II Wojną Światową w tym samym miejscu – w kolumnadzie Pałacu Saskiego. Powstał w 1925 roku kiedy to złożono tam zwłoki bezimiennego obrońcy Lwowa, sprowadzone podczas specjalnej ceremonii z Cmentarza Obrońców Lwowa. Po zniszczeniach wojennych zachowano jedyny ocalały fragment kolumnady właśnie ze względu na Grób Nieznanego Żołnierza. A zatem odbudowa Pałacu Saskiego będzie też odbudową Grobu Nieznanego Żołnierza w jego pierwotnym kształcie - przekonują.

Swoje projekty rewitalizacji Osi Saskiej mają też studenci architektury, których wizje zostały przestawione w ramach warsztatów "Oś Saska XXI wieku". Jeden z projektów przewiduje m.in. ogrodzenie Ogrodu Saskiego, wprowadzenie szerokiej alei wzdłuż Osi, i zapełnienie placu Piłsudskiego pawilonami. Inny park sensoryczny w Ogrodzie Saskim i most pieszo-rowerowy przez Wisłę. Jeszcze inny - tunel pod Marszałkowską i udostępnienie podziemi Pałacu Saskiego. Krzysztof Moskała w swoim projekcie przewiduje odbudowanie zarówno Pałacu Saskiego, jak i Bruhla.

Która wizja - bardziej współczesna czy historyczna - zostanie zrealizowana, okaże się w przyszłości. Nie ulega wątpliwości, że miasto chce coś z Osią Saską zrobić, pytanie tylko, ile to potrwa i czy nie skończy się tak, jak w 2006 r.


od 12 lat
Wideo

Stop agresji drogowej. Film policji ze Starogardu Gdańskiego

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na warszawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto